Een weekend in Galibi

Geschreven door Ted van Hooff

Zeg je Green Heritage Fund Suriname, dan zeg je luiaards. Toch bestaat het werk van de stichting uit meer dan het rehabiliteren van deze dieren. Met educatieve sessies laat het team van GHFS een nieuwe generatie Surinamers zien dat mens en natuur niet zonder elkaar kunnen. Ik ging een weekend met Geneviève, Cheyenne, Jonathan en Desiré op pad om te kijken hoe dat in zijn werk gaat. Bestemming: Galibi.

Galibi ligt in het noordoosten van Suriname. Vanuit Paramaribo maken we een busreis van twee uur naar Albina waar we op een houten bootje overstappen. De bootsman dekt onze bagage af met een plastic zeil. Het zal toch wel meevallen? Helaas. Een uur lang klapt het remwater ons in het gezicht. Wanneer de palmen en vissersbootjes van Galibi in zicht komen, zijn we doorweekt. We gaan aan land.

De kustgemeenschap bestaat uit twee in elkaar overlopende dorpen: Christiaankondre en Langamankondre. Ertussen ligt een lange zandstrook. Palmbomen, vissersbootjes en houten gebouwtjes vormen het landschap. Het is er rustig. De meeste inwoners leven van de visvangst. Ook wordt er geld verdiend aan toeristen die naar Galibi komen om schildpadden te zien. Wij richten ons dit weekend op de jongste dorpelingen. De vierendertig kinderen die dit weekend mee zullen doen zijn tussen de zes en acht jaar oud.

Nadat we ons gezicht aan de kapitein hebben laten zien, lopen we via de zandstrook naar een overdekte buitenzaal. Een groep enthousiaste kinderen wacht ons op. Die avond vertonen we de animatiefilm Finding Nemo. Terwijl we de beamer klaarzetten, schuiven ze ongeduldig in hun stoel. De kinderen gillen het uit van plezier wanneer de meeuwen zich op Nemo en Dory storten.

De volgende ochtend keren we terug naar de zaal. De groep kinderen heeft zich verdubbeld. Na een jolig kennismakingsspel komen we ter zake: dit weekend hopen we ze spelenderwijs bij te brengen hoe belangrijk het is om de oceaan en de wateren van Suriname plasticvrij te houden. Op de vloer is met stoepkrijt een levensgrote rivier nagetekend die opgaat in de oceaan. Aan de mond van iedere vertakking wachten kinderen met een stukje plastic op het weerbericht dat Jonathan omhoog houdt. Schijnt de zon? Dan gebeurt er niks. Is er een fikse regenbui? Met hoog water spoelt plastic afval naar de oceaan. Rennen dus!

Andere spelletjes volgen. Zo leren de kinderen onder andere dat je niet blind op je zintuigen kunt vertrouwen als je bijvoorbeeld de temperatuur van water wil achterhalen. Met een tekenwedstrijd en een bordje bami sluiten we de dag af.

Bij onze kamers komen we 's avonds twee groene zeeschildpadjes tegen. Net uit het ei hebben ze de lampen van de veranda verward met het licht van de maan dat hen naar de oceaan leidt. Op het beton spartelen ze tegen de muur. We brengen ze naar het strand, waar ze dapper op de hoge golven afgaan.

Zeeschildpadden hebben in iedere fase van hun leven te kampen met bedreigingen. Hun nesten zijn een makkelijke prooi voor wasberen, spookkrabben en honden. Voor stropers is de verkoop van schildpaddeneieren een illegale maar lucratieve bijverdienste. Eenmaal uit het ei worden jonge schildpadden opgewacht door onstuimige golven en land een zeedieren die hen als een snelle hap zien. Slechts een kleine minderheid van de eieren resulteert hierdoor in een volwassen zeeschildpad.

De laatste decennia is er een nieuw probleem bijgekomen: vervuiling van het leefgebied door plastic. Dieren krijgen plastic(deeltjes) binnen of raken erin verstrikt, soms met fatale gevolgen. De plastic tasjes die bij veel supermarkten gratis worden meegegeven zien er voor schildpadden uit als smakelijke kwal. Vervuiling van zeeën en oceanen door plastic is een wereldwijd probleem en vormt een grote bedreiging voor de biodiversiteit, kwaliteit van leven en voedselveiligheid wereldwijd. Dit probleem raakt ook kleine gemeenschappen als Galibi, dat direct afhankelijk is van de oceaan voor de visvangst en het toerisme. 

De regen valt zondagochtend met bakken uit de lucht en daarom verplaatsen we ons programma naar een lokaaltje in de basisschool. De kinderen vormen een ring. Ieder kind draagt een kaartje om de hals met een diersoort erop: orka, schildpad, walvishaai, hond, ga zo maar door. Met een bolwolf verbinden we een voor een alle dieren met elkaar; samen vormen ze een ecosysteem. Wat gebeurt er als de orka het touw loslaat? Het mooie web valt langzaam uiteen. Net als het ecosysteem wanneer dit door het verdwijnen van een soort uit balans raakt. Wanneer het slecht gaat met één diersoort, lijdt het hele systeem daaronder.

Wanneer het opgeklaard is gaan we naar buiten. Bij het laatste spelletje kunnen de kinderen hun energie eruit gooien. De ene helft krijgt vijf papieren schildpadjes aan hun kleding, terwijl de andere helft de rol van roofdier op zich neemt. 

Iedere groep staat aan het uiteinde van de lange baan die we in het zand trekken. Een paar jongens oefenen alvast hun haaienbewegingen. De schildpadjes moeten heelhuids de andere kant zien te halen. De dakdieren moeten in tegengestelde richting aan de andere kant komen, terwijl ze zoveel mogelijk slachtoffers maken door de schildpadjes los te trekken.

Wanneer het fluitsignaal klinkt, verandert het speelveld in een spartaans strijdtoneel. Papieren schildpadjes vliegen door de lucht, terwijl anderen ternauwernood de veilige zone aan de overkant halen. Na tien minuten hebben de meest schildpadjes het leven gelaten. Welke les trekken we hieruit? Schildpadjes zijn bijzonder kwetsbaar voor dakdieren. Vervuiling door de mens kunnen ze daar niet bij hebben.

Met deze uitputtingsslag komt het weekend ten einde. Moe maar voldaan verspreiden de schilpadjes en dakdieren zich in verschillende richtingen van het dorp. Naar huis. Maar eerst hebben ze een belangrijke vraag voor ons: Wanneer komen jullie terug?

Ons volgende bezoek staat gepland voor augustus, dus lang hoeven ze niet te wachten. Door regelmatig terug te keren hopen we het bewustzijn over het belang van een schone oceaan te vergroten. Wanneer we de boot terugnemen, schijnt de zon.