Geschreven door Ted van Hooff
Het kust- en zeegebied van de Guianas vormt de thuishaven van veel bijzondere diersoorten, waaronder de guianadolfijn, de lederschildpad en de rode ibis. In vergelijking met andere delen van Zuid-Amerika zijn er echter weinig gegevens bekend over de lokale natuur en het gebruik van dit gebied door de bevolking. WWF Guianas, Guyanaʼs Protected Areas Commission, Natuurbeheer en Green Heritage Fund Suriname werken sinds 2017 samen aan een project voor Marine Spatial Planning gefinancierd door de EU om daar verandering in te brengen.
Een van de resultaten van het Marine Spatial Planning project bestaat uit een participatief 3D-model van de Surinaamse zee en kust. Leden van het consultancyteam dat dit model ontwikkelt bezoeken verschillende kustdorpen en spreken met de lokale bevolking over hun ervaringen in het gebied. De gegevens die ze verzamelen worden verwerkt in een meterslange driedimensionale kaart van het kustgebied tussen Nieuw-Nickerie en Galibi. Naar het noorden toe strekt de kaart zich zoʼn 150 kilometer in zee uit, tot een waterdiepte van 200 meter.
Op een donderdagmiddag gaan Monique Pool en ik langs bij het team. In een zaal aan de Melaphierstraat zijn Debora Linga, Sara Ramírez-Gómez en Tomas Willems in gesprek met de kapitein van een lokale vissersboot. De man vist van jongs af aan in het hele gebied dat de kaart beslaat. Rondom het grote, kleurrijk nagebouwde landschap luisteren ze naar zijn verhaal. Hij vertelt waar je onder andere modderbanken, walvissen en schildpaddennesten kan tegenkomen. Ondertussen worden met een kwast de laatste stukjes landschap ingekleurd.
Ik spreek met Tomas Willems. Tomas komt uit België en werkt sinds 2012 als zeebioloog in Suriname. “We begonnen in 2017 met een basiskaart. Blanco, met alleen de coördinaten, de diepte en de hoogte. Eerst zijn we bij de lokale bevolking langs geweest om te vragen welke informatie zij op de kaart willen zien. Voor ons is het belangrijk dat de gegevens op de kaart voor hen nuttig zijn.”
En zo geschiedde. Één blik op de legenda vertelt veel over de het dagelijks leven van de mensen. Punaises en touwtjes laten onder meer zien wat de vaarroutes zijn en waar je vogels kunt spotten. Een rode speldenknop betekent ernstige vervuiling en een gele geeft de locatie van een scheepswrak aan. Gebruik van sleepnetten voor vis- en garnalenvangst herken je aan witte punaises. Wie het landschap van dichtbij bekijkt ontdekt steeds nieuwe dingen.
De kaart is gebouwd op meerdere langwerpige tafels die aan elkaar geschoven worden tot een grote rechthoek. De poten zijn inklapbaar. En dat is nodig, want het gevaarte reist per vrachtwagen met Tomas, Sara en Debora mee naar de verschillende kustdorpen. “Eigenlijk wilden we de kaart nóg groter maken, maar dan zou vervoer onmogelijk worden.”
De kennis die de lokale bevolking generatie op generatie overdraagt vormt een waardevolle toevoeging aan bestaande wetenschappelijke informatie. In tegenstelling tot wetenschappers, bewegen de inwoners van dit kustgebied zich decennialang op deze grond en in deze wateren. Eerder dan wie dan ook signaleren zij veranderingen en patronen in het landschap. Hun verhalen bevatten daarom waardevolle aanwijzingen voor onderzoek.
“We hebben inmiddels rond de zestig personen gesproken, van alle leeftijden”, vertelt Tomas. “Er bleken meer conflicten met betrekking tot zonering te zijn dan verwacht. Grenzen van onder andere legale visgebieden worden niet zelden overschreden.”
Dat niet iedereen zich aan de regels houdt, kan de kapitein bevestigen. Regelmatig stuit hij op kooien die op de zeebodem worden geplaatst voor de vangst van rode snapper. Omdat zulke kooien vaak verloren gaan en daarna vissen blijven vangen, is het een verboden visserijtechniek in Suriname. Toch wordt de techniek veelvuldig toegepast, met schade aan het visbestand tot gevolg. Ook heeft het gebied te kampen met stroperij. Zo blijken schildpadeieren lucratieve handelswaar en worden veel nesten binnen een etmaal leeggeroofd. Als hier niets aan verandert, is de toekomst van zeeschildpadden in Suriname onzeker.
De kaart wordt eind mei gedigitaliseerd en voor een laatste check naar alle geïnterviewden gestuurd. In juni wordt het eindresultaat gepresenteerd voor een groot publiek. De samenwerkende partijen aan het Marine Spatial Planning proces gefinancierd door de EU hopen dat de kaart leidt tot nieuwe inzichten bij beleidsmakers. Zij kunnen beleid maken dat het kustgebied ook in de toekomst leefbaar houdt voor mens en dier.
Nederlands 
English